Zabawka jest nieodłączną częścią dzieciństwa, jest niezbędna, bez względu na to jaką formę przybiera i do jakiej zabawy jest przeznaczona. Doznania, wiedza i doświadczenia, które dziecko zdobywa za pomocą zabawki są dla niego źródłem radości. Zabawka dla dziecka młodszego jest tym, czym książka dla starszego: konieczną pomocą w nauce. Bez zabawki nie do pomyślenia jest ciekawa, rozwijająca dziecko zabawa. Zabawki odgrywają więc istotną rolę w rozwoju dziecka. Powinny zapewniać odpowiednie bodźce stymulujące rozwój sensoryczny i ruchowy oraz komunikowanie się dziecka z otoczeniem. Zabawka będzie cenną, tak długo, jak będzie rozbudzać wyobraźnię dziecka, prowokować do działania, rozwijać fantazję. Zabawka pomaga dziecku usystematyzować i ugruntować zdobyte przez niego pojęcia. W trosce o bezpieczeństwo dzieci, zabawki powinniśmy kupować w godnych zaufania sklepach lub na wiarygodnych portalach internetowych. Wybierając zabawkę dla naszego dziecka musimy przede wszystkim sprawdzić, czy jest ona bezpieczna. W jaki sposób to zrobić i jakie cechy powinna posiadać bezpieczna zabawka postaram się odpowiedzieć poniżej.
Przed zakupem zabawki należy sprawdzić czy jest ona adekwatna do wieku i etapu rozwoju dziecka. Jest to podstawowe kryterium. Nie jest dobrym rozwiązaniem dawanie dziecku do zabawy takich zabawek, które po prostu nie są dla niego przeznaczone. Mimo że na początku dziecko może się nią zainteresować, tak naprawdę może nie skorzystać ze wszystkich jej możliwości i w gruncie rzeczy szybko się nią znudzi. Taka zabawka „na wyrost” nie gwarantuje też, że dziecko nie zrobi sobie krzywdy. Dobrym przykładem są pluszowe zabawki przeznaczone dla dziecka od 3 roku życia, które mają plastikowe elementy, np. oczka misia czy króliczka. Jeżeli zabawką taką będzie bawić się młodsze dziecko, wówczas istnieje ryzyko połknięcia przez niego takiego drobnego elementu.
Starajmy się też nie ulegać modzie oraz reklamom, aby uniknąć sytuacji, w których dziecko będzie mieć wiele zabawek, ale takich, które są po prostu dla niego nieodpowiednie.
Wybierając zabawkę musimy sprawdzić czy nie jest zbyt głośna. Jeśli wydaje dźwięki o zbyt wysokich tonach, istnieje ryzyko pogorszenia lub uszkodzenia słuchu u dziecka, zwłaszcza „maluszka”. Odpowiednie wykonanie to następny element przesądzający o zakupie zabawki. Powierzchnia zabawki powinna być gładka, a jeśli jest drewniana nie powinna zawierać sęków i drzazg. Nie może mieć też ostro zakończonych boków, zbyt dużo drobnych elementów i niepotrzebnych dodatków, które – szczególnie młodsze dziecko – może połknąć, wetknąć do nosa czy ucha. Istotnym czynnikiem jest trwałość. Nie chodzi tu wyłącznie o to, czy posłuży dziecku jak najdłużej, ale czy jest wykonana z odpowiedniego materiału. Jeśli będzie pękać, łamać się lub kruszyć, wówczas może doprowadzić do skaleczenia się dziecka. Ważne, by zabawka, którą dziecko wykorzystuje do poruszania się po pomieszczeniu lub podwórku, była stabilna i solidnie wykonana, aby dziecko mogło w niej utrzymać równowagę. A teraz najważniejsze – musi być wykonana z bezpiecznych materiałów. Zwróćmy więc uwagę, czy w materiałach użytych do produkcji zabawki nie występują szkodliwe związki, np. toksyczne farby. Jeśli decydujemy się na zabawkę z bateriami, sprawdźmy czy są one odpowiednio zabezpieczone. Również kredki, plastelina, modelina czy farbki powinny zawierać bezpieczne, nietrujące substancje. Oceńmy również czy zabawka jest higieniczna. Chodzi o to, czy jest możliwość wymycia, wyprania, gdyż po dłuższym okresie zabawka może stać się siedliskiem bakterii. Stwarza to niebezpieczeństwo szczególnie dla niemowląt, które wiele przedmiotów oblizują lub wkładają do buzi.
Pamiętajmy, że droga zabawka nie musi być lepsza od taniej pod warunkiem, że stymuluje do nauki. W wieku przedszkolnym wiedzę najlepiej zdobywa się właśnie przez zabawę. Dobrze, jeśli podczas zabawy dziecko będzie się dzięki zabawce rozwijać, wzmacniać nabyte już umiejętności, stymulować zmysły (słuchu, wzroku, dotyku czy smaku), jeżeli zabawka będzie dziecko motywować do poznawania świata. Miejmy na uwadze to, że w miarę rozwoju dziecko potrzebuje innych zabawek, takich które będą pobudzały odpowiednio do wieku jego rozwój motoryczny, językowy czy społeczny. Prawda jest też taka, że najlepszym sprawdzianem na to, aby przekonać się czy wybór był odpowiedni i czy dziecko zabawkę polubiło jest…czas. Bo najbardziej wartościowa zabawka to taka, która dziecko fascynuje, po którą często sięga i która sprawia mu najwięcej radości.
Na koniec chcę zaznaczyć, że rola rodzica nie powinna ograniczać się tylko do zakupu i podarowania dziecku zabawki, szczególnie gdy będzie to np. gra planszowa, domino czy karty. W takich sytuacjach, kiedy wymagana będzie gra zespołowa lub do zabawy będzie dziecku potrzebny partner, wygospodaruj czas i pobaw się ze swoim dzieckiem. Z pewnością nie będzie to czas stracony. Z badań psychologicznych wynika, że ludzie, którzy w dzieciństwie dużo i często się bawili znacznie lepiej radzą sobie w dorosłym życiu.
Co to znaczy „dobrze się bawić?”
- Po pierwsze, nie należy narzucać dziecku, kierunku zabawy. Jeśli wydaje się zaangażowane w to co robi, niech się bawi. Oczywiście należy, w sposób dyskretny, obserwować zabawę.
- Po drugie – jeśli dorosły bawi się z dzieckiem, nie może zapomnieć, kto jest dzieckiem, a kto dorosłym. Nie należy wyręczać dziecka, chociaż być zawsze pomocnym. Cierpliwie czekać, aż samo zauważy, że coś jest nie tak np. w układaniu puzzli, składaniu klocków itp.
A więc jakie zabawki są lepsze dla dziecka? Proste czy skomplikowane? Te, które podobają się rodzicom czy dziecku? Trzy tanie czy jedna droga? Odpowiedź jest tylko z pozoru prosta – dobrze dobrana zabawka ma w sobie łączyć większość tych cech.
Opracowała: Celina Słonka
Literatura:
- Raport PKN-CEN/CR 14379, styczeń 2007,
- Zabawa w rozwoju poznawczym i emocjonalno-społecznym dzieci o zróżnicowanych potrzebach i możliwościach. Minczakiewicz E., Kraków 2006,
- www.czasdzieci.pl