Zajmując się tematyką gier, należy zwrócić uwagę na jej szerszy aspekt. Gra jest rozumiana, jako zabawa, w której istnieją pewne reguły, których należy przestrzegać. Każda gra jest zabawą, jednak każda zabawa nie jest grą. Zakres zabawy jest o wiele szerszy niż gry. Bawiąc się każde dziecko musi respektować pewne umowy. Podobnie jest w grach, jednakże w zabawach często są one nie jasne i zależą od sytuacji, natomiast w grach są one jasno określone od samego początku. Zabawę dziecko realizuje samo lub przy współudziale innych dzieci, gdzie często jedno z nich dominuje, a inne się podporządkowują. W grach wszyscy zawodnicy mają równe szanse i obowiązuje ich przestrzeganie tych samych reguł. Aktywna praca dziecka rozwija jego umysł, budzi zainteresowania i przygotowuje do dalszej nauki. Przy prawidłowym organizowaniu tego procesu nie podajemy dziecku gotowych wiadomości, ale mobilizujemy go do aktywnej i twórczej pracy. Konstruowanie gier jest mało kosztowne i wymaga jedynie chęci i wyobraźni. Do najprostszych gier potrzebne są kostki i pionki, dlatego grać można wszędzie, przy stoliku czy na podłodze. Wspólne konstruowanie gier i ich rozgrywanie ma ogromne znaczenie dla rozwoju dziecka, a korzyści edukacyjne płynące z takich rozwiązań są ogromne. Granie w gry wspomaga rozwój umysłowy i intelektualny, doskonali umiejętności matematyczne, rozwija logiczne myślenie, uodparnia na stres, uczy uczciwej współrywalizacji, cierpliwości, wytrwałości i pomysłowości. Kształtuje odporność emocjonalną i umiejętności interpersonalne, oraz wiele innych cech.
Biorąc pod uwagę przygotowanie dziecka do tak ważnego etapu, jakim jest szkoła, opisywane powyżej umiejętności są bardzo przydatne, żeby nie powiedzieć, kluczowe w dojrzałości szkolnej. Dziecko idące do szkoły m.in. powinno potrafić skupić się na wykonywanym zadaniu, negocjować, słuchać umów i ustaleń, oraz respektować je. Wymienione umiejętności w większości dzieci przysparzają trudności, dlatego tak istotne jest, aby wspólnie z dorosłymi konstruować, a później rozgrywać ułożone gry. Aby skonstruować grę należy przestrzegać trzech etapów. Pierwszy z nich to przybliżenie dzieciom idei gry. Na tym etapie najkorzystniej wykorzystać gry tzw. „ściganki”, które są proste. Ważne jest tu wspólne tworzenie planszy do gry, oraz negocjowanie reguł i zasad, które będą obowiązywać. Ważna jest również atrakcyjność rozgrywanej gry, która powinna być interesująca dla dziecka. Drugi etap to typowe konstruowanie gier-opowiadań. Jest to jedna gra, zawierająca wiele wariantów. Tworzenie rożnych wariantów, opowiadań oraz wymyślanie prostych rysunków, wykorzystując dodatkowo wybrane figurki, pionki, wzbogaca u dziecka zakres słów i tym samych rozwija mowę. Kiedy przejdziemy do trzeciego etapu należy pamiętać, że jest on najbardziej trudny i skomplikowany ze wszystkich poprzednich. Konstruując grę skupiamy się bardzo intensywnie na wątkach matematycznych. Aby nie była ona aż tak trudna wykorzystuje się w niej jeszcze opowiadanie, oraz wprowadza się do niej systematycznie i powoli proste czynności matematyczne dostosowane do możliwości i wieku dziecka.
Dzieci młodsze chętnie sięgają po gry. A jeszcze chętniej rozgrywają je w domu z dorosłymi oraz przebywając w przedszkolu. Przed rozpoczęciem „rozgrywek” należy jasno omówić obowiązujące zasady i reguły obowiązujące w danej grze, aby dziecko mogło je zrozumieć i w trakcie przestrzegać. Dla dzieci pięcioletnich polecane jest stosowanie etapu pierwszego, a później przejście do etapu drugiego. Sześciolatkom zaleca się stosowanie kolejno trzech etapów, ponieważ jest to świetne przygotowanie go do nauki w szkole. W zależności od możliwości dziecka, oraz jego potrzeb można modyfikować dane etapy, np. wydłużyć go, lub go skrócić itp. Istotne jest, aby stosować wszystkie etapy po kolei nie omijając żadnego z nich. Należy najpierw konstruować łatwe warianty gier, a kiedy dziecko nabierze wprawy przejść do tych trudniejszych. Po mimo wielu cennych doświadczeń, jakie dostarczają gry planszowe, jest to rzadko używany środek dydaktyczny. Konstruowanie i rozgrywanie gier jest często niedoceniane, a uczenie dzieci zasad konstruowania gier i późniejsze ich rozgrywanie to doskonała strategia pomagająca np. w nauce matematyki. Gotowe gry (planszowe) mają z góry narzucone instrukcje. Są one czasem skomplikowane, co utrudnia dziecku zrozumienie sensu gry. Jeżeli nie mamy możliwości samodzielnego skonstruowania gry, można oczywiście sięgnąć po gotowe rozwiązania, jednak należy pamiętać, że gry zbudowane przez dzieci są dla nich bardziej interesujące od tych, kupionych w sklepie.
Dzieci tworząc własną grę z wielką wyobraźnią sięgają po różne warianty gry, negocjują z innymi. Tworzą nowe zasady i reguły projektują plansze, na której ta gra się będzie rozgrywać. Wymyślają pułapki i premie po to, aby rozgrywka była jak najbardziej interesująca. Jednym słowem tworzą coś własnego i kreatywnego. Jeżeli dotychczasowa gra, staje się nudna, można zawsze ułożyć nową. Konstruowanie i rozgrywanie gier to „inteligentna zabawa” dla naszych pociech.
Opracowała: Monika Kucab
Źródło: Gruszczyk-Kolczyńska. E., Dobosz K., Zielińska E. Jak nauczyć dzieci sztuki konstruowania gier?, WSiP, Warszawa 1996.